Bã nhờn (sebum) là một hỗn hợp phức tạp gồm các lipid:
• Glycerid
• Axit béo tự do
• Wax ester
• Squalene
• Cholesterol ester
• Cholesterol
Bã nhờn được tạo ra bởi các tuyến bã nhờn khi chúng phân rã. Các tế bào tuyến tồn tại khoảng một tuần, từ khi hình thành đến khi tiết ra. Các tuyến bã nhờn sản xuất chất béo, triglyceride, các chất được phân hủy bởi các enzym vi khuẩn (lipase) trong ống dẫn tuyến nhờn để tạo thành các hợp chất nhỏ hơn, axit béo tự do. Dầu (oil) trên bề mặt da là một hỗn hợp phức tạp bao gồm bã nhờn (sebum), lipid (từ các tế bào da trên bề mặt), mồ hôi và vật chất từ môi trường.
Các tuyến bã nhờn được tìm thấy trên hầu hết cơ thể, mặc dù có rất ít ở bàn tay và bàn chân và không có ở lòng bàn tay và lòng bàn chân. Các tuyến bã nhờn ở giữa lưng, trán và cằm lớn hơn và nhiều hơn những nơi khác (lên đến 400–900 tuyến trên một cm2). Chúng cũng có rất nhiều trong ống tai và xung quanh bộ phận sinh dục.
Tuyến bã nhờn gồm các thùy được nối với nhau bằng các ống dẫn, chúng được lót bằng các tế bào giống như các tế bào trên bề mặt da. Hầu hết các tuyến bã nhờn mở ra vào nang lông. Một số tuyến bã nhờn tự do mở trực tiếp lên bề mặt da. Chúng gồm các tuyến Meibomian trên mí mắt, tuyến Tyson trên bao quy đầu và các đốm Fordyce trên môi trên và bộ phận sinh dục.
* VAI TRÒ CỦA BÃ NHỜN
Bã nhờn có các chức năng sau:
• Giảm sự mất nước từ bề mặt da
• Bảo vệ da khỏi bị nhiễm trùng bởi vi khuẩn và nấm
• Góp phần tạo ra mùi cơ thể
• Được chiếm đóng bởi vi khuẩn Proprionibacterium acnes, có thể có vai trò trong việc điều chỉnh hệ thống miễn dịch
* SỰ KIỂM SOÁT SẢN XUẤT BÃ NHỜN BỞI HORMONE
Sự sản xuất bã nhờn dưới sự kiểm soát của hormone sinh dục (androgen). Các androgen hoạt động mạnh nhất là testosterone, 5-testosterone (DHT) và 5-androstene-317diol. Những hormone này và những hormone khác được tạo ra bởi các tuyến sinh dục (buồng trứng ở nữ, tinh hoàn ở nam) và bởi tuyến thượng thận. Các tuyến này lần lượt chịu ảnh hưởng của tuyến yên ở não.
Các androgen được tạo ra hoạt động mạnh hơn bởi các enzym trong da và cơ quan sinh dục. 5α-reductase loại 1 hoạt động ở da và loại II 5α-reductase hoạt động ở cơ quan sinh dục. Các enzym này chuyển đổi các androgen ít hoạt động hơn thành testosterone hoạt động và 5-testosterone (DHT). Các androgen này hoạt động mạnh hơn kích thích các tế bào tuyến bã nhờn tiết ra nhiều bã nhờn hơn.
Vai trò của hormone progesterone là không rõ ràng. Phụ nữ tiết nhiều bã nhờn hơn vào tuần trước kỳ kinh nguyệt khi mức progesterone cao hơn. Nhưng progesterone được biết là làm giảm hoạt động của enzyme 5-reductase, enzyme này có thể làm giảm sản xuất bã nhờn.
* BÃ NHỜN THAY ĐỔI THEO ĐỘ TUỔI
Các tuyến bã nhờn đã hoạt động trước khi sinh. Chúng được điều chỉnh bởi các hormone của mẹ và những hormone do chính thai nhi tạo ra.
Thành phần của dầu (oil) trên bề mặt da thay đổi theo độ tuổi. Sản xuất bã nhờn quá mức được gọi là tăng tiết bã nhờn (seborrhoea).
• Thai nhi tạo ra vernix caseosa, một lớp bảo vệ như sáp
• Trong 3 đến 6 tháng, bã nhờn do trẻ sơ sinh tiết ra giống như bã nhờn của người lớn
• Sau đó cho đến khi 8 tuổi, nó có ít sáp và squalene hơn và nhiều cholesterol hơn
• Sản xuất bã nhờn ở tuổi dậy thì tăng lên gấp 5 lần ở nam giới
• Nam giới trưởng thành tiết nhiều bã nhờn nhiều hơn một chút so với nữ giới trưởng thành
• Sản xuất bã nhờn giảm theo tuổi tác, đặc biệt là sau khi mãn kinh ở phụ nữ
- Lượng bã nhờn có thể bị thay đổi do bệnh lý:
• Rối loạn tuyến yên, thượng thận, buồng trứng hoặc tinh hoàn có thể làm tăng hoặc giảm
• Thiếu ăn lâu ngày làm giảm lượng bã nhờn
• Bệnh Parkinson làm tăng lượng bã nhờn
- Lượng bã nhờn có thể được giảm bớt bằng một số thuốc tác động toàn thân:
• Oestrogen (ví dụ như viên uống tránh thai kết hợp)
• Anti-androgen như cyproterone acetate và spironolactone
• Các dẫn xuất vitamin-A như isotretinoin
- Lượng bã nhờn có thể được tăng lên bằng một số thuốc tác động toàn thân khác:
• Testosterone
• Progesterones có đặc tính androgen như medroxyprogesterone, levonorgestrel
• Phenothiazines, như chlorpromazine
- Tỷ lệ các thành phần khác nhau của bã nhờn có thể thay đổi theo một số loại thuốc:
• Co-pyrindiol (Diane-35®, Estelle-35® và Ginet®-84) chứa ethinyl estradiol 35 mcg và cyproterone 2 mg - những chất này làm tăng linoleate
• Isotretinoin, làm giảm squalene, wax ester và fatty ester
No comments:
Post a Comment